Setna rocznica urodzin prof. dr. hab. Andrzeja Brzeckiego, nestora polskiej neurologii

Tekst: prof. dr hab. Ryszard Podemski, dr hab. Sławomir Budrewicz, prof. nadzw. UMW, dr hab. Maria Ejma, prof. nadzw. UMW

17 maja 2021 r. obchodziliśmy doniosłą uroczystość 100-lecia urodzin prof. dr. hab. Andrzeja Brzeckiego, kierownika Katedry i Kliniki Neurologii Akademii Medycznej we Wrocławiu w latach 1971–1991, wspaniałego klinicysty, badacza i nauczyciela neurologii opartej na rzetelnych podstawach anatomiczno-fizjologicznych. Jest wychowawcą wielu pokoleń lekarzy, współtwórcą powojennej neurologii wrocławskiej, mającej lwowskie korzenie.

Profesor Andrzej Brzecki urodził się 17 maja 1921 roku w Warszawie. W 1939 roku ukończył X Gimnazjum Humanistyczne im. Henryka Sienkiewicza we Lwowie, gdzie uzyskał świadectwo dojrzałości. Edukację medyczną rozpoczął w 1943 roku jako słuchacz Fachowych Kursów Medycznych we Lwowie, podejmując jednocześnie pracę laboranta w Instytucie Behringa (1943–1944). Następnie, w latach 1944–1945, pracował w Klinice Chorób Wewnętrznych w Krakowie. Po zakończeniu II wojny światowej w 1945 roku kontynuował studia medyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, a następnie na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu i Politechniki Wrocławskiej, gdzie 2 maja 1949 roku uzyskał Dyplom Lekarza.

1 kwietnia 1948 roku, będąc jeszcze studentem, podjął pracę w Klinice Neurologii we Wrocławiu na etacie laboranta. Po ukończeniu studiów został zatrudniony w tejże Klinice na stanowisku starszego asystenta. W czerwcu 1951 roku obronił pracę doktorską pt. „Oczopląs górnika”. W latach 1959–1960 przebywał na stażu naukowym w Szwajcarii, gdzie kształcił się w dziedzinie neurologii dziecięcej, elektromiografii i neuropatologii. W grudniu 1964 roku, w oparciu o wyniki badań eksperymentalnych przedstawionych w pracy habilitacyjnej pt. „Zachowanie się obrzęku mózgu pod wpływem niektórych czynników nerwowych”, uzyskał stopień naukowy doktora habilitowanego, a następnie został mianowany na stanowisko docenta Akademii Medycznej we Wrocławiu. Tytuł naukowy profesora uzyskał w 1979 roku. Po przejściu na emeryturę prof. Stanisławy Falkiewiczowej, od 1 października 1971 roku objął kierownictwo Katedry i Kliniki Neurologii Akademii Medycznej we Wrocławiu, początkowo jako pełniący obowiązki kierownika, a 1 stycznia 1972 roku został mianowany na to stanowisko. Funkcję tę prof. Andrzej Brzecki pełnił przez 20 lat – do 30 września 1991 roku.

Dr hab. Sławomir Budrewicz,
prof. nadzw. UMW, kierownik
Kliniki Neurologii od 2017 roku

Naukowe pasje Jubilata skupiały się wokół fenomenów neurologii klinicznej, dokumentowanych i analizowanych za pomocą okulo- i nystagmografii (neurooftalmologia, diagnostyka miastenii), elektromiografii i elektroneurografii, nie ograniczając się wyłącznie do obwodowych zjawisk nerwowo-mięśniowych (ośrodkowy zanik mięśni, odruch hamowania autogennego w poudarowym niedowładzie połowiczym, okres ciszy mięśniowej w warunkach fizjologicznych i w niedowładzie połowiczym, odruchy długiej pętli u osób zdrowych i w patologii mózgowej człowieka).

Jednym z ulubionych kierunków badawczych prof. Andrzeja Brzeckiego była neuropatologia, ściśle powiązana z konkretnymi problemami klinicznymi, pozwalająca zweryfikować oraz merytorycznie zamknąć postępowanie diagnostyczne i lecznicze prowadzone za życia. Badania neuropatologiczne, łącznie z oceną histopatologiczną przygotowywanych przez doświadczonych członków zespołu laboratoryjno-technicznego preparatów, były prowadzone w klinicznej Pracowni Neuropatologii (fot. 2). Poza kazuistyką neurologiczną dotyczyły one przede wszystkim miażdżycy naczyń mózgowych i jej uwarunkowań oraz procesu starzenia się mózgu. Badania morfologiczno-kliniczne były między innymi podstawą pięciu doktoratów, których promotorem był prof. dr hab. Andrzej Brzecki: „Charakterystyka miażdżycy tętnic podstawy mózgu u chorych na cukrzycę” (dr Piotr Olejniczak, 1983); „Sploty naczyniówkowe w miażdżycy naczyń mózgowych” (dr Józefa Dąbrowska, 1987); „Zmiany stwardnieniowe małych naczyń (arteriolosclerosis) i nieswoisty zanik mózgu” (dr Ewa Karłowska, 1989); „Obraz mikroskopowy jądra Maynerta w wieku dojrzałym i w starości” (dr Małgorzata Szenborn); „Obrazy neurologiczne i neuropatologiczne mikro- i makroangiopatii cukrzycowej” (dr Halina Steranka, 1997).

Inne zainteresowania naukowe prof. Andrzeja Brzeckiego dotyczyły między innymi zagadnień związanych z neuroreanimacją i problemem rozpoznawania śmierci mózgu (1970–1976), szczególnie istotne w perspektywie rozwijającej się transplantologii.

Em. prof. dr hab. Ryszard
Podemski – uczeń i następca
prof. Andrzeja Brzeckiego

Zajmował się także neurotoksykologią w kontekście wpływu przemysłowych zanieczyszczeń środowiska metalami ciężkimi, dwusiarczkiem węgla, rozpuszczalnikami, a także działaniem mikrofal oraz wibracji na układ nerwowy. Swoje pasje i zainteresowania naukowe Jubilat kontynuował także po przejściu na emeryturę, pracując przez kolejne trzy lata w niepełnym wymiarze godzin we wrocławskiej Klinice Neurologii. Pełnił także funkcję konsultanta oraz inspiratora prac badawczych w Centrum Rehabilitacji i Neuropsychiatrii „Celestyn” w Mikoszowie k. Strzelina. Publikacje z tego okresu to między innymi praca na temat fizjopatologii mikrogleju (1997). Z kolei wydana przez Wrocławskie Towarzystwo Naukowe w 2004 roku monografia „Neurolodzy lwowscy i ich wpływ na kształtowanie neurologii wrocławskiej” (2004), to nie tylko osobiste nawiązanie do niezwykle emocjonalnego okresu lwowskiej edukacji Jubilata, ale ważne źródło informacji o kształtowaniu się powojennej neurologii wrocławskiej, opartej na wiedzy, doświadczeniu oraz osiągnięciach profesorów lwowskich, ich uczniów i współpracowników. Kolejna publikacja „Konsultacje neurologiczne i EEG”(2008),” przygotowana wspólnie z mgr Jadwigą Banach, jest oparta na bogatych doświadczeniach klinicznych i elektrofizjologicznych prof. Andrzeja Brzeckiego oraz praktycznej wiedzy współautorki, zdobytej podczas wieloletniej pracy w Pracowni EEG Kliniki Neurologicznej we Wrocławiu. Założycielką tej Pracowni i jej wieloletnim kierownikiem była prof. dr hab. Anna Rudkowska-Brzecka, pionier elektroencefalografii wrocławskiej. Omawiana monografia stanowi prezentację wybranych przypadków, w tym analizę kliniczną, z odniesieniem do zapisów elektroencefalograficznych, co ma wartość poznawczo-dydaktyczną, zwłaszcza dla lekarzy kształcących się w dziedzinie neurologii.

Niezwykle interesującą monografią, wydaną w 2010 roku przez Wrocławskie Towarzystwo Naukowe, jest studium prof. Andrzeja Brzeckiego pt. „Niektóre zagadnienia przewagi półkulowej mózgu”, ze współautorstwem dr Katarzyny Mariańskiej. Swoje zamiłowanie do sztuk plastycznych Jubilat wykorzystał w rozdziale „Dominacja półkulowa w malarstwie”, wykazując przewagę półkulową i emocje w dziełach Olgi Boznańskiej, Gustawa Klimta, Konrada Krzyżanowskiego, Zofii Dziurzyńskiej-Rosińskiej oraz Stanisława Ignacego Witkiewicza.

Za swoją działalność naukową, dydaktyczną i organizacyjną prof. dr hab. Andrzej Brzecki był wielokrotnie nagradzany. Został odznaczony między innymi Złotym Krzyżem Zasługi oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Z okazji doniosłego jubileuszu 100-lecia urodzin listy gratulacyjne na ręce Jubilata przekazali prezydent miasta Wrocławia Jacek Sutryk oraz władze rektorskie wrocławskiego Uniwersytetu Medycznego. Wizytę z tej niezwykłej okazji złożyli prof. Andrzejowi Brzeckiemu przedstawiciele akademickiego środowiska neurologicznego we Wrocławiu: dr hab. Sławomir Budrewicz, prof. nadzw. UMW – kierownik Kliniki Neurologii od 2017 roku; dr hab. Bogusław Paradowski, prof. nadzw. UMW – zastępca kierownika Kliniki; dr hab. Małgorzata Koszewicz – kierownik Samodzielnej Pracowni Neurofizjologii Klinicznej, prof. dr hab. Ryszard Podemski – uczeń i następca prof. Andrzeja Brzeckiego na stanowisku kierownika Kliniki Neurologii w latach 1991–2017, Czesława Praga – doświadczony, wieloletni technik w Pracowni Elektromiografii, obecnie na emeryturze oraz Mariola Gajdowska – zasłużona pielęgniarka Kliniki Neurologii, która całe swoje życie zawodowe poświęciła chorym neurologicznie (fot. 1, 3, 4) .

Po przywitaniu się i złożeniu Jubilatowi gratulacji wraz z serdecznymi życzeniami zdrowia oraz długich lat życia, był czas na wspomnienia, także o ukochanym Lwowie, i swobodną rozmowę we wspaniałej atmosferze, za co jesteśmy Profesorowi oraz Jego córce, prof. Annie Rudkowskiej-Brzeckiej, niezmiernie wdzięczni. To były niezapomniane, wzruszające chwile.

Ad multos annos Panie Profesorze!

Opis zdjęć:

1. Życzenia złożył Jubilatowi obecny kierownik Kliniki Neurologii UM we Wrocławiu dr hab. Sławomir Budrewicz, prof. nadzw. UMW.
2. Pracownia Neuropatologii Kliniki Neurologii we Wrocławiu. Od lewej: Regina Michalska, Kazimiera Kazimierczuk, Małgorzata Szenborn, Andrzej Brzecki, Józefa Dąbrowska.
3. Mariola Gajdowska – zasłużona pielęgniarka Kliniki Neurologii, która całe swoje życie zawodowe poświęciła chorym neurologicznie.
4. Czesława Jarosz – doświadczony, wieloletni technik w Pracowni Elektromiografii.