Źródło grafiki: www.Freepik.com

opracował: Dariusz Delikat

Psychoterapia?

 W ostatnim czasie, podczas przerw, w trakcie prowadzonych przeze mnie szkoleń, coraz częściej spotykam się z pytaniem ‒ zajmujesz się psychoterapią? Gdy pada odpowiedź przecząca, zazwyczaj pojawia się kolejne pytanie: a może mógłbyś i polecić mi jakiego psychoterapeutę?Podobne pytania dotyczące psychoterapii pojawiają się, gdy w gabinecie lekarskim niektórym swoim pacjentom sugeruję, że źródło ich dolegliwości może tkwić w psychice i warto rozważyć wizytę u psychologa.

Dariusz Delikat
lekarz laryngolog i psycholog, trener komunikacji i coach. Absolwent Wrocławskiej Akademii Medycznej oraz Uniwersytetu SWPS. Czynnie wykonuje pracę lekarza i psychologa. Autor wielu programów szkoleniowych oraz artykułów popularnonaukowych, dotyczących szeroko rozumianych umiejętności psychologicznych. Od kilku lat prowadzi szkolenia dla lekarzy Dolnośląskiej Izby Lekarskiej. Stały współpracownik „Medium”

Temat konsultacji psychologicznych, psychoterapii coraz częściej pojawia się przestrzeni publicznej. Dlaczego tak się dzieje? Nic dziwnego. Po pierwsze wielu spośród nas, boryka się z różnego rodzaju problemami natury psychicznej ‒ to niejako znak czasu ‒ warunki, w których przychodzi nam żyć, stres, napięcie, zmiany, niepewność, rosnące wymagania, rozluźnianie więzi międzyludzkich są źródłem różnych dysfunkcji. Skala zjawiska jest bardzo duża wg szacunków Światowej Organizacji Zdrowia 10-15% całej światowej społeczności kwalifikuje się do psychoterapii.

Po drugie wreszcie, i na szczęście, widać zmianę społecznego nastawienia wobec zaburzeń i chorób psychicznych. Dziś już coraz rzadziej wizyta u psychologa czy psychiatry jest powodem wstydu czy zażenowania. Zanika też przekonanie, że terapia powinna być stosowana wyłącznie w sytuacji poważnych zaburzeń psychicznych.

W artykule odpowiemy na kilka pytań: czym jest psychoterapia, czym różnią się poszczególne nurty psychoterapeutyczne, kiedy warto pomyśleć o psychoterapii, kim jest psychoterapeuta.

Czym jest psychoterapia?
Zwięzłą definicję znajdziemy w słowniku PWN: „Psychoterapia to specjalistyczne metody oddziaływania psychologicznego, które prowadzą do trwałej zmiany w funkcjonowaniu ludzi wykazujących zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania o charakterze psychogennym, np. nerwicowe i psychosomatyczne, osobowości, a także uzależnienia”.

Psycholodzy i psychoterapeuci chętnie dodają, że to nie tylko oddziaływanie na dysfunkcje i zaburzenia, ale także (czasami przede wszystkim) wpływ na zdrowe jednostki w celu wyzwalania pełni ich potencjału.

Psychoterapia, jako metoda oddziaływania na pacjenta, pojawiła się na, początku XX wieku. Za jej twórcę uznawany jest Zygmunt Freud, ojciec psychoanalizy.

Z biegiem czasu powstało wiele nurtów psychoterapeutycznych. Każdy z nich opiera się na innych  założeniach teoretycznych i korzysta z innych metod terapeutycznych. Do najpopularniejszych należą: psychodynamiczny, poznawczo-behawioralny, systemowy oraz humanistyczno-egzystencjalny

Nurt psychodynamiczny
Podstawowym założeniem nurtu jest stwierdzenie, że źródłem obecnych problemów pacjenta są jego wczesnodziecięce doświadczenia, nieuświadomione potrzeby, konflikty wewnętrzne (pomiędzy id, ego, superego) i wyzwalane przez nie mechanizmy obronne.
Terapia polega na ich odkryciu, identyfikacji, osłabianiu utrwalonych mechanizmów obronnych, wzmacnianiu ego…. Zwykle jest długotrwała. Znajduje zastosowanie w rozwiązywaniu problemów wynikających z zaburzeń osobowości, leczeniu chorób afektywnych, zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych, zaburzeń odżywiania i inn.

Nurt poznawczo-behawioralny
Stanowi połączenie dwóch szkół psychoterapii – terapii behawioralnej i poznawczej. Podstawowe założenie – doświadczane przez nas myśli, związane z nimi emocje oraz zachowania tworzą wzorce/schematy/szablony. W schematach zawiera się wiedza na temat samego siebie, otaczającej rzeczywistości, zjawisk, ludzi itp. W większości wypadków ułatwiają nam życie, sprzyjają efektywności, organizują myślenie i zachowania. Jednak niektóre nich mogą mieć charakter dysfunkcji. Utrwalone w przeszłości, nieprzystające do nowych warunków wzorce stają się przyczyną różnych zaburzeń. Terapia pozwala je identyfikować i zmieniać. Najczęściej polecana jest osobom z zaburzeniami lękowymi, afektywnymi (zespoły depresyjne, choroba dwubiegunowa) oraz walczącym z uzależnieniami.
Warto dodać, że to nurt intensywnie rozwijający się, jego nowe odmiany to np.  terapia oparta na uważności, oparta na akceptacji i zaangażowaniu, terapia dialektyczno-behawioralna czy tzw. terapia schematów.

Nurt systemowy
Wg teoretyków tego nurtu, źródło zaburzeń danej osoby tkwi w zaburzeniach funkcjonowania jej rodziny. Rodzina jest systemem. Jej członkowie, czyli elementy systemu, wywierają na siebie stały wpływ. Zaburzenie funkcjonowania jednego z elementów zaburza cały system, dlatego terapia obejmuje wszystkich członków rodziny, dotyczy wzajemnych relacji, komunikacji, zmian. Polecana jest osobom doświadczającym kryzysu małżeńskiego, rodzinnego, rodzinom osób z problemem alkoholowym czy innymi uzależnieniami.

Nurt humanistyczno-egzystencjalny
Podstawowe założenie: człowiek dąży do samorealizacji, ma zdolności i siłę, aby kierować własnym życiem, a jego zachowanie motywowane jest potrzebą rozwoju. Zadaniem psychoterapeuty jest stworzenie warunków do tego. Terapia koncentruje się na analizie własnych potrzeb, wartości, pragnień. Główne odmiany to Terapia Skoncentrowana na Kliencie Carla Rogersa oraz terapia Gestalt opracowana przez Fritza Perlsa.

Terapeuta humanistyczno-egzystencjalny pracuje w sposób niedyrektywny. Oparty na empatii i bezwarunkowej akceptacji szczególny rodzaj więzi między klientem i terapeutą sprzyja odkrywaniu siebie samego (kim jestem, jaki jestem, jaki chciałbym być).

O terapiach związanych z tym nurtem często mówi się, że to terapie ludzi zdrowych. Jednak dzięki wzrastającej umiejętności rozpoznawania własnych ograniczeń i poszerzaniu samoświadomości w różnych obszarach życia danej osoby, terapia sprzyja radzeniu sobie z fobiami, zaburzeniami depresyjnymi oraz psychosomatycznymi.

Jak wygląda psychoterapia?
Psychoterapia to cykl wizyt. Ich czas trwania, ilość, częstość zależy od zdiagnozowanego problemu i rodzaju terapii. Każdorazowo określa je terapeuta wraz ze swoim podopiecznym.

Zasadniczy sposób pracy to bezpośrednia rozmowa, ale w zależności od nurtu w jakim jest prowadzona, stosowane są różne narzędzia i techniki (metody projekcyjne, wyobrażeniowe, pisanie listów, ustawienia przestrzenne, hipnoza i wiele innych).

W leczeniu  niektórych schorzeń psychoterapia wymaga wsparcia farmakologicznego ‒ wówczas konieczna jest współpraca psychoterapeuty z lekarzem psychiatrą.

Kiedy warto skorzystać z psychoterapii?
Po pomoc psychologa lub terapeuty warto sięgnąć gdy:

– zmagasz się z zaburzeniami depresyjnymi lub lękowymi,
– nie radzisz sobie z własnymi emocjami z powodu doznanej  straty (np. śmierć bliskiej osoby) czy trudnych
przeżyć (rozwód, wypadek, napaść, utrata pracy itp.),
– doznałeś/aś traumy związanej z nadużyciem seksualnym,
– chcesz zwiększyć pewność siebie, wzmocnić poczucie wartości, samoocenę,
– chcesz rozwijać relacje z innymi, rozwijać swoje  umiejętności komunikowania się,
– chcesz lepiej korzystać z własnego potencjału.

Jak wybrać właściwego terapeutę?
Dobry terapeuta czy terapeutka to osoba posiadająca odpowiednie kwalifikacje, cechy i umiejętności. Wg stanowiska Polskiej Rady Psychoterapii, aby móc rozpocząć naukę psychoterapii wymagane jest posiadanie wykształcenia wyższego w takich dyscyplinach jak: psychologia, medycyna, pedagogika, socjologia itp. Tytuł psychoterapeuty uzyskuje osoba, która ukończyła 4-letni kurs psychoterapii akredytowany przez Polskie Towarzystwo Psychiatryczne lub Psychologiczne i zdała egzamin certyfikacyjny organizowany przez PRP, ukończył/a lub jest w trakcie psychoterapii własnej, poddaje swoją pracę regularnej superwizji przez akredytowanego superwizora.

Dobry terapeuta kieruje się dobrem pacjenta, tak jak lekarze działa zgodnie z zasadą: primum non nocere. Jest uczciwy, odpowiedzialny, otwarty, komunikatywny, empatyczny. Posiada szeroką wiedzę specjalistyczną i umiejętności, które bezustannie rozwija.

Podsumowanie
Coraz więcej osób zwraca się po poradę psychologa, psychiatry, czy poddaje się psychoterapii. To wciąż za mało w stosunku do liczby osób, które takiej pomocy potrzebują. Jeśli zmagamy się z problemami natury emocjonalnej, społecznej, seksualnej nie wahajmy się udać po pomoc. Nie warto próbować samemu wyważać drzwi, które ktoś z nami delikatnie otworzy i przez chwilę poprowadzi we właściwym kierunku. Poszukując pomocy warto sprawdzać kompetencje tych, którzy ją oferują. Warto także pamiętać, że psychoterapia służy nie tylko rozwiązywaniu problemów, ale może być świetnym sposobem stymulacji samorozwoju i wzmacniania potencjału, czego konsekwencją będzie wzrastające poczucie sprawczości i satysfakcji z siebie i własnego życia.

Bibliografia
Grzesiuk L. red., Psychoterapia. Szkoły i metody. Podręcznik akademicki, Wydawnictwo Eneteia, Warszawa 2012.
https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/psychoterapia;3964185.html

Źródło: Freepik