Profesor Antoni Cieszyński z współpracownikami. Lwów ‒ lata trzydzieste XX wieku.
Od lewej: dr Henryk Allerhand, prof. Antoni Cieszyński, dr Adela Barolasz-Druckerowa, dr Władysław Szafran lub Maurycy Brill. Za nimi z od lewej: dr Salomon Czortkower, dr Henryk Gorczyński i dr Mieczysław Jankowski
Fot. z archiwum B.B.-M.

Hirszfeldowskie rocznice
w 2024 roku

W 2024 roku mija 140 lat od urodzin Hanny (ur. 17 lipca 1884 r.) oraz Ludwika (ur. 5 sierpnia 1884 r.). Obydwoje byli „geniuszami i marzycielami”. 20 lutego upłynęło 60 lat, gdy w Klinice Pediatrii przy ul. Hoene-Wrońskiego zmarła prof. Hanna Hirszfeldowa, a 7 marca br. minie 70 lat od śmierci prof. Ludwika Hirszfelda.

90 lat temu w Warszawie, w 1934 r., prof. dr Ludwik Hirszfeld opublikował książkę pt. „Grupy krwi w zastosowaniu do biologji, medycyny i prawa”, która ukazała się nakładem Warszawskiej Ajencji Delta. Ocenę książki z 19 rysunkami w tekście, mającą 179 stron, przedstawił sekretarz redakcji „Polskiej Stomatologii” Salomon Czortkower (1903-1943), naukowy asystent Kliniki Stomatologii Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie.

Salomon Czortkower[1] uzyskał doktorat w 1931 r. na podstawie dysertacji „Hiszpania przedhistoryczna w świetle rasowym” i był asystentem w Katedrze Antropologii Uniwersytetu Jana Kazimierza jako przedstawiciel tzw. polskiej szkoły antropologicznej prof. Jana Czekanowskiego. Od 1932 r. był również współpracownikiem prof. dr. med. Antoniego Cieszyńskiego (1882-1941).

Oceniając książkę Ludwika Hirszfelda Salomon Czortkower pisze: „Serologja w ostatnich czasach rozwinęła się w samodzielną naukę, w jedną z najświetniejszych odłamów biologji i medycyny” …

 Źródło: Polska Stomatologia 1935, R XIII, 6

W sali wykładowej mikrobiologii Uniwersytetu Medycznego wisi tablica z ciągle aktualnym przesłaniem prof. Ludwika Hirszfelda: „Żeby zapalić innych trzeba samemu płonąć”.

Ostatnimi słowami umierającego 7 marca 1954 r. prof. Ludwika Hirszfelda były „Wierzę, że ludzie będą lepsi”. 

7 marca 2024 r. odbędą się w Warszawie uroczystości związane z odsłonięciem tablicy upamiętniającej tego wybitnego naukowca. Jej mottem są słowa prof. Hirszfelda: „Kto chce być szczęśliwy, niech nie szuka szczęścia, niech szuka życia”.
Pomysłodawcą tablicy jest Społeczny Komitet ds. Upamiętniania Postaci prof. Ludwika Hirszfelda, na czele którego stoją prof. dr hab. n. med. Artur Jurczyszyn z Krakowa oraz dyrektor Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Warszawie, Dariusz Piotrowski.

Tablica znajduje się w budynku siedziby RCKiK od strony ul. Alfreda Nobla 2, na Saskiej Kępie, niedaleko warszawskiego przedwojennego domu profesorstwa Hirszfeldów przy ul. Obrońców 27.

dr hab. n. med. Barbara Bruziewicz-Mikłaszewska
Ośrodek Pamięci i Dokumentacji Historycznej
Dolnośląskiej Izby Lekarskiej

Piśmiennictwo:
Bruziewicz-Mikłaszewska B., Kurlej W., Geneza antropologii wrocławskiej i jej związki ze stomatologią, Dent. Med. Probl. 2017 44, 2, 285-291.
Czortkower S., Ocena książki „Grupy krwi w zastosowaniu do biologij, medycyny i prawa”, Polska Stomatologia 1935, R. XII, 6. str. 271.
Czekanowski J., Salomon Czortkower 1903-1943, Przegl. Antropol. 1949, 16, 358-364.Cieszyński T., U boku Ojca na IX Kongresie Féderátion Dentaire Internationale w Wiedniu w 1936, Gazeta Uczelniana AM, styczeń 2002, VIII, nr 4, 16-18.
Glensk U., Hirszfeldowie. Zrozumieć krew, Wydawnictwo Universitas, Wrocław 2018.

[1] Salomon Czortkower, dr filozofii, antropolog, ur. 6 czerwca 1903 r. we Lwowie. W okresie I okupacji sowieckiej był docentem na uniwersytecie lwowskim. Po zajęciu Lwowa przez Niemców w 1941 r., został przez nich internowany i wyznaczony do sporządzania na polecenie Gestapo antropologicznej charakterystyki więźniów. W 1943 r. został wraz z żoną zamordowany w getcie na lwowskim Zamarstynowie.